Badania i ocena stanu jezior

Celem monitoringu jezior jest zapewnienie informacji na potrzeby oceny stanu jezior.

Informacje te następnie są wykorzystywane dla potrzeb krajowych (Ministerstwa Środowiska, Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej i innych ośrodków decyzyjnych oraz społeczeństwa) oraz na potrzeby raportowania do Komisji Europejskiej (w tym poprzez Europejską Agencję Środowiska) - wg wymagań określonych prawem krajowym i UE, ze względu na realizację zobowiązań acquis communautaire w zakresie monitoringu i oceny stanu wód powierzchniowych (Dyrektywa 2000/60/WE tzw. Ramowa Dyrektywa Wodna) przetransponowanych do ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. - Prawo wodne (Dz. U. z 2018 r. poz. 2268, z późn. zm.).

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 19 lipca 2016 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. poz. 1178) wyznacza się następujące typy monitoringu: diagnostyczny, operacyjny i badawczy, uzupełnione dodatkowo monitoringiem obszarów chronionych.

Monitoring diagnostyczny ustanawia się w celu dostarczenia informacji o stanie jednolitych części wód, jak również dostarczenia informacji o reakcjach jednolitych części wód na określone rodzaje presji, w tym dokonania oceny długoterminowych zmian jednolitych części wód zachodzących w warunkach naturalny oraz w różnych warunkach antropopresji. Nie ma możliwości ustalenia rodzajów i wielkości oddziałujących na monitorowane jednolite części wód presji na podstawie samych wyników monitoringu wód. Taka szczegółowa analiza wielkości oddziaływań i rzeczywistych źródeł antropopresji, wraz z ustaleniem dopuszczalnych ładunków odprowadzanych do tych wód lub nasileniem innych rodzajów presji jest zadaniem statutowym zarządzającego wodami w Polsce. Dane pochodzące z realizacji monitoringu diagnostycznego powinny posłużyć jedynie jako dodatkowa informacja służąca do opracowania zagrożenia nieosiągnięcia określonych dla jednolitych części wód celów środowiskowych i prognozowania reakcji na zmiany presji oddziałujących na te części wód.

Monitoring diagnostyczny ma charakter cykliczny z minimalną częstotliwością co sześć lat (co najmniej raz w cyklu gospodarowania wodami). W przypadku stwierdzenia dobrego stanu wód i braku zagrożenia nieosiągnięcia celów środowiskowych, monitoring diagnostyczny może być prowadzony w ramach co trzeciego sześcioletniego planistycznego cyklu gospodarowania wodami. Warunkiem koniecznym dla takiego odroczenia realizacji monitoringu diagnostycznego jest potwierdzenie, na podstawie sporządzanej przez zarządzającego wodami w Polsce, oceny wpływu znaczących oddziaływań na stan wód, braku negatywnych zmian w tych oddziaływaniach na ocenianą jednolitą część wód.

Monitoringiem operacyjnym obejmuje się jednolite części wód powierzchniowych jeziornych wyznaczonych jako zagrożone nieosiągnięciem dobrego stanu w celu dokonania oceny wszelkich zmian stanu wynikających z przyjętych przez zarządzającego wodami w Polsce programów działań naprawczych. Dodatkowo monitoringiem operacyjnym obejmuje się wszystkie części wód do których odprowadzane są substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego (wskaźniki z grupy 4. zał. 3 Dz.U. 2011 nr 258 poz. 1550 z późn. zm.).

Monitoring operacyjny jest realizowany cyklicznie, co najmniej co trzy lata w cyklu gospodarowania wodami. Realizacja tego monitoringu może zostać zakończona w przypadku ustąpienia oddziaływania stwierdzonej presji, potwierdzonej oceną wskazująca na osiągnięcie wyznaczonych celów środowiskowych, lub zawieszona w przypadku braku podjęcia programu działań naprawczych.

Monitoring badawczy można ustanowić w celu wyjaśnienia przyczyn niespełnienia celów środowiskowych przez daną jednolitą cześć wód powierzchniowych jeziornych, w przypadku, gdy wyniki monitoringu diagnostycznego wskazują, że cele te nie zostaną osiągnięte, i gdy nie rozpoczęto realizacji monitoringu operacyjnego. Również w ramach monitoringu badawczego można analizować wielkość i wpływ na stan jednolitej części wód przypadkowego zanieczyszczenia oraz ustalić przyczyny rozbieżności między wynikami oceny stanu ekologicznego na podstawie poszczególnych wskaźników oceny stanu wód jeziornych. Monitoring ten jest też właściwym narzędziem dla zbierania dodatkowych informacji o stanie wód w związku z uwarunkowaniami lokalnymi lub umowami międzynarodowymi, które nie wymagają wdrożenia monitoringu diagnostycznego lub monitoringu operacyjnego.

Monitoring obszarów chronionych służy ocenie dodatkowych wymagań określonych w ramach ustalenia przez zarządzającego wodami w Polsce celów środowiskowych.

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2016 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. poz. 1187) na ocenę stanu wód składa się stan ekologiczny i stan chemiczny. Podstawą oceny stanu ekologicznego są tzw. elementy biologiczne (zespoły organizmów wodnych: fitoplanktonu, makrofitów i fitobentosu, makrobezkręgowców bentosowych oraz ryb). Elementy fizyczno-chemiczne oraz hydromorfologiczne mają natomiast znaczenie wspomagające.