Energia jest w dzisiejszych czasach jednym z najistotniejszych czynników warunkujących prawidłowe funkcjonowanie naszej cywilizacji. Jednak produkcja energii nie jest obojętna dla środowiska i spowodowała w nim wiele szkód. Jaka będzie energetyczna przyszłość Europy?

Jakość, komfort i bezpieczeństwo naszego życia zależy od wielu czynników, jednak w bardzo dużym stopniu od stałych dostaw energii w przystępnej cenie. Pomimo zwiększenia efektywności energetycznej i szybkiego rozwoju technologii wykorzystujących odnawialne źródła energii, wciąż paliwa kopalne są głównym źródłem pozyskiwania energii w Europie, choć ich udział w miksie energetycznym stopniowo zmniejsza się. W 2015 r. w ramach wewnętrznego zużycia energii brutto w UE 72,6% energii wytworzono z paliw kopalnych (ropy naftowej, gazu i paliw stałych), 13,6% energii wyprodukowano w elektrowniach jądrowych, 13% energii pochodziło ze źródeł odnawialnych, a 0,9% energii powstało z nieodnawialnych odpadów. Taki stan rzeczy sprawia, że do atmosfery emitujemy znaczne ilości zanieczyszczeń, które negatywnie oddziałują na środowisko oraz nasze zdrowie. Mając to na uwadze, musimy jako Wspólnota udoskonalać i wdrażać strategię dotyczącą przyszłości energetycznej Europy, ze szczególnym uwzględnieniem odnawialnych źródeł energii. 

Temat energetyki w Europie porusza Europejska Agencja Środowiska w publikacji pt. „Kształtowanie przyszłości energii w Europie: czysta, inteligentna i odnawialna energia” – wydanej w 2017 r. w ramach serii Sygnały, pisanej niespecjalistycznym językiem, ukierunkowanej na zwrócenie uwagi „zwykłego obywatela” na problemy ochrony środowiska i powiązanej z nim jakości życia. Znajdziemy tu opis struktury systemu energetycznego Europy oraz założenia procesu jego transformacji. Poruszono także problematykę związaną z bezpieczeństwem energetycznym Europy, a także wpływem tego sektora gospodarki na zmiany klimatu. Dodatkowo zamieszczono dwa wywiady z ekspertami. Pierwszy na temat tego, czy biopaliwa rzeczywiście są dobrym zamiennikiem dla paliw kopalnych, a drugi o rozwiązaniach poprawiających efektywność energetyczną. Agencja stawia także pytania o skutki zwiększenia liczby samochodów elektrycznych na drogach.

Sektor transportu, w tym transportu drogowego, ma znaczący udział w konsumpcji energii w Europie i jest istotnym źródłem zanieczyszczeń powietrza, zwłaszcza w miastach i na kluczowych szlakach transportowych. Jednym z rozwiązań tego problemu może być rozwój elektromobilności i energetyki odnawialnej. Zagadnienia te Europejska Agencja Środowiska opisała w dwóch raportach: „Renewable energy in Europe – 2018”, a zwłaszcza “Electric vehicles from life cycle and circular economy perspectives”.

Odnawialne źródła energii w sektorze transportu obejmują m.in. biopaliwa, lecz ich wykorzystanie budzi wątpliwości pod kątem wielu innych aspektów, takich jak np. wpływ na sprawność silnika, na system produkcji żywności czy na użytkowanie gruntów i zachowanie obszarów leśnych i innych cennych przyrodniczo. Pojazdy elektryczne w fazie eksploatacyjnej są bardziej przyjazne dla środowiska niż spalinowe, gdyż emitują mniej pyłów i hałasu oraz nie wydzielają szkodliwych gazów. Ponadto silniki elektryczne mają większą sprawność energetyczną (90-99%) od silników spalinowych (ok. 40%). Jednak na etapie produkcji pojazdy elektryczne obciążają środowisko bardziej niż produkcja tradycyjnych pojazdów spalinowych, dlatego aby bilans środowiskowy był dodatni, należy przede wszystkim udoskonalić i zoptymalizować procesy produkcji i recyklingu. W tym aspekcie istotny jest rozwój wydajnych, przyjaznych środowisku i tanich technologii produkcji komponentów niezbędnych do budowy pojazdów elektrycznych, które zarówno obniżą ostateczną cenę zakupu, jak i wydłużą żywotność podzespołów. Kolejnym dużym wyzwaniem dla Wspólnoty będzie zaspokojenie rosnącego zapotrzebowania na energię i rozwój infrastruktury przesyłowej, która umożliwi łatwo dostępne, powszechne, sprawne i szybkie ładowanie zwiększonej liczby pojazdów elektrycznych. Jeśli udałoby się zasilać samochody elektryczne energią odnawialną, efekt dla środowiska byłby znacznie korzystniejszy.

Transport jest jednak trzecim, najmniejszym sektorem rynku z punktu widzenia wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Co więcej, miedzy krajami występują bardzo duże różnice w wykorzystaniu energii odnawialnej w transporcie. W całym sektorze energetyki odnawialnej dominujący udział ma energia wykorzystywana do celów grzewczych i chłodniczych. Na poziomie UE odnawialne źródła energii dostarczyły blisko 1/5 całkowitej energii końcowej zużytej dla tych celów. Odnawialna elektryczność jest drugim największym sektorem rynku dla energetyki odnawialnej. Jej rola wzrasta, m.in. dzięki budowie farm wiatrowych na lądzie i morzu, paneli słonecznych oraz zwiększeniu wykorzystania spalania biomasy.

EEA zauważa, że udział źródeł odnawialnych w produkcji energii przekroczył zakładane cele na lata 2016-2017. Sytuacja między krajami jest jednak bardzo zróżnicowana. Przykładowo, Luksemburg osiągnął w ciągu jednego roku przyrost produkcji energii wiatrowej dla elektryczności wynoszący 40%, a całkowitej energii odnawialnej – 12%. Tymczasem we Włoszech w sektorze elektryczności produkcja energii ze źródeł odnawialnych wzrosła o 1%, podczas gdy zużycie energii o 3%, co spowodowało zmniejszenie ogólnego udziału źródeł odnawialnych.   

EEA podkreśla, że osiągnięcie ambitnych celów przyjętych na rok 2020 wymaga kontynuacji działań, które odpowiedzą także na dodatkowe wyzwanie, jakim jest ogólny wzrost zużycia energii w niektórych krajach.