Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, korzystając ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę w ramach porozumienia 10/R-DUN/2016, podjął działania na rzecz potencjalnego rozszerzenia raportów o stanie środowiska o elementy prognostyczne.
Główny Inspektor Ochrony Środowiska opracowuje nie rzadziej niż raz na cztery lata raporty o stanie środowiska. Jest to obowiązek zapisany w ustawie z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska i ma swoje źródło w Konwencji z Aarhus o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska, a także w dyrektywie 2003/4/WE w prawie publicznego dostępu do informacji dotyczących środowiska.
Zadanie to ma swoją wieloletnią historię i tradycję. Dotychczas opracowane raporty o stanie środowiska prezentowały ocenę aktualnego stanu środowiska (poszczególnych komponentów i oddziaływań objętych Państwowym Monitoringiem Środowiska) oraz analizę tendencji zmian obserwowanych w przeszłości.
Jednak złożoność zmian w środowisku oraz ich szybkość, dynamizm i niepewność powodują potrzebę włączenia elementów prognostycznych do ocen stanu środowiska. Rozszerzenie raportów o stanie środowiska o aspekt przyszłościowy i większa integracja ocen środowiskowych z kwestiami społeczno-ekonomicznymi wymaga wzmocnienia zdolności instytucjonalnych. Pierwszym krokiem w tym kierunku jest wykonana w 2016 r. „Ekspertyza nt. możliwości rozszerzenia zakresu raportów o stanie środowiska opracowywanych przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska o informacje prognostyczne dotyczące zmian stanu środowiska”. Praca ta została sfinansowana w ramach porozumienia 10/R-DUN/2016 ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę.
Ekspertyza zawiera przegląd prac dotyczących włączania informacji prognostycznych do raportów o stanie środowiska prowadzonych w wybranych państwach i wybranych organizacjach międzynarodowych; przegląd prac w zakresie prognozowania stanu środowiska realizowanych w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem prac prowadzonych przez ośrodki naukowe; opis narzędzi i metod typu forsight, wskazanie najbardziej odpowiednich narzędzi i metod możliwych do zastosowania w GIOŚ oraz instrukcję do organizacji procesu krok po kroku.
Oceny z elementami prognostycznymi mogą:
- kształtować politykę ochrony środowiska poprzez identyfikowanie ważnych sygnałów ostrzegawczych i nowych problemów;
- dostarczać analiz różnych opcji przyszłych wydarzeń;
- identyfikować siły sprawcze i niepewności;
- sprawdzać czy i w jaki sposób założone cele zostaną osiągnięte;
- budować skuteczne narzędzia i środki zaradcze;
- analizować relacje przyczynowo-skutkowe;
- przewidywać możliwe niespodziewane zdarzenia
- ułatwiać strukturyzowanie krótko- i długoterminowych analiz środowiska
(za Europejską Agencją Środowiska)
Wyniki ekspertyzy będą sukcesywnie wykorzystywane w pracach nad kolejnymi raportami o stanie środowiska opracowywanymi przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, co zapewni lepsze wsparcie tworzenia i planowania polityki ochrony środowiska.
