Wstęp

Program monitoringu lasów w 2015 roku

I.

Monitoring lasów na stałych powierzchniach obserwacyjnych I i II rzędu

1.

Ocena poziomu uszkodzenia monitorowanych gatunków drzew

2.

Ocena symptomów i przyczyn uszkodzeń drzew

3.

Wpływ warunków pogodowych na zdrowotność drzewostanów

4.

Stałe powierzchnie obserwacyjne monitoringu lasu na obszarach Natura 2000

II.

Badania na stałych powierzchniach obserwacyjnych monitoringu intensywnego (SPO MI)

5.

Dynamika parametrów meteorologicznych na SPO MI

6.

Analiza parametrów dendrometrycznych na SPO II rzędu

7.

Poziom koncentracji NO₂ i SO₂ w powietrzu na terenach leśnych na SPO MI

8.

Opady podkoronowe oraz roztwory glebowe na terenach leśnych na SPO MI

9.

Zanieczyszczenie powietrza oraz ocena zagrożenia zakwaszeniem i eutrofizacją terenów leśnych w Polsce na podstawie wyników badań ba SPO MI w okresie 2010-2014

III.

Informacje ogólne i podsumowanie

10.

Intensywność obradzania i jakość nasion sosny na terenach leśnych w kraju

11.

Pożary lasów

12.

Ocena warunków hydrologicznych w wybranych zlewniach leśnych
Edward Pierzgalski, Andrzej Stolarek, Jan Tyszka

       Prowadzone od wielu lat w Instytucie Badawczym Leśnictwa badania hydrologiczne w leśnych zlewniach mają na celu zebranie informacji o zasobach wodnych w lasach i trendach ich zmian. Jest to szczególnie istotne w okresie zmieniających się warunków klimatycznych. Analiza wyników umożliwia określenie niezbędnych działań ograniczających negatywne skutki tych zmian, zwłaszcza w aspekcie ekstremalnych zjawisk hydrologicznych.

      Poniżej przedstawiono wyniki pomiarów opadu, odpływu i stanu wód gruntowych prowadzonych w roku hydrologicznym 2015 (od 1.11.2014 do 30.10.2015) w czterech małych zlewniach leśnych charakteryzujących wybrane kompleksy leśne. Zlewnie reprezentują typowe warunki fizjograficzne i leśne dla siedlisk nizinnych, wyżynnych i górskich. W badanych rzekach utrzymuje się nieprzerwany w ciągu roku przepływ wody. Na podstawie ciągłej rejestracji stanów wody w przekroju hydrometrycznym oraz kilkukrotnych w ciągu roku pomiarach przepływu obliczany jest odpływ wody ze zlewni. Stan uwilgotnienia siedlisk jest charakteryzowany za pomocą pomiarów głębokości zalegania wód gruntowych. Wyniki uzyskane w 2015 r. porównano ze średnimi wartościami z okresów wieloletnich.

Rys. 24. Miesięczne wartości opadu (P) i odpływu (H) w zlewniach badawczych w 2015 r. na tle średnich 5-letnich

      Zgromadzone wyniki badań dotyczą zlewni następujących rzek:

      Wyniki pomiarów hydrometeorologicznych

      Opad atmosferyczny Rok 2015 charakteryzował się niskimi opadami w porównaniu do występujących w ostatnich 15 latach. Według podziału Kaczorowskiej półrocze letnie (V-X) można zakwalifikować jako suche (Czartusowa), bardzo suche (Turka) oraz skrajnie suche Lebiedzianka, Czerniawka). W półroczu zimowym we wszystkich badanych zlewniach zanotowano niewielkie opady śnieżne. Okresy niemal bezopadowe przypadały:

      Najbardziej suche pięciolecie 2011-2015 zanotowano w rejonie Puszczy Augustowskiej.

      Odpływ rzeczny Niższe od średnich wieloletnich opady, relatywnie wysoka temperatura powietrza oraz związane z nią wyższe parowanie terenowe spowodowały wystąpienie w 2015 r. suszy hydrologicznej, której wskaźnikiem był niższy odpływ zarówno roczny, jak i półroczny we wszystkich zlewniach w porównaniu do wartości średnich z lat 2011-2015 i z okresów wieloletnich (Rys. 24).

      Po okresie podwyższonych odpływów pozimowych przypadających w zlewniach nizinnych na miesiące II-IV, a w Czerniawce na III-V, przez niemal cały okres półrocza letniego odpływy miesięczne były wyraźnie niższe od ich średnich wartości z pięciolecia 2011-2015. Szczególnie niewielkie odpływy minimalne wystąpiły latem i jesienią w zlewniach o dużej wilgotności siedlisk rzek Lebiedzianka i Czartusowa. Wyjątkiem był wysoki odpływ w maju w zlewni Lebiedzianki, jako efekt ponad normalnych opadów wiosennych. Na Turce i Czerniawce odpływy roczne były tylko niewiele niższe od średnich wieloletnich.

      Wody gruntowe Najważniejsze z punktu widzenia zaspokojenia potrzeb wodnych drzewostanów, oprócz wielkości i regularności występowania opadu, na siedliskach wilgotnych, bagiennych, łęgowych oraz mieszanych świeżych jest średnia głębokość zalegania wód gruntowych pod powierzchnią terenu oraz ich dynamika, zwłaszcza w fazach rozwoju wegetacji. Wszystkie pomiary z 2015 r. wskazują na niższy, w granicach 9-30 cm, poziom zalegania wód gruntowych w stosunku do średnich 5-letnich, przy czym wielkość obniżenia stanu wody w końcu sezonu wegetacyjnego sięgała powyżej 30 cm.

      Analiza zmian parametrów hydrologicznych w dłuższych okresach obserwacyjnych wskazuje na występowanie trendu zmniejszania się dyspozycyjnych zasobów wodnych w badanych kompleksach leśnych i pogarszanie się relacji pomiędzy opadem atmosferycznym a odpływem rzecznym.

Literatura