Wstęp

Program monitoringu lasów w 2016 roku

I.

Monitoring lasów na stałych powierzchniach obserwacyjnych I rzędu

1.

Ocena poziomu uszkodzenia monitorowanych gatunków drzew

2.

Ocena symptomów i przyczyn uszkodzeń drzew

3.

Wpływ warunków pogodowych na zdrowotność drzewostanów
Jadwiga Małachowska

      W 2016 r. średnia suma opadów w kraju w okresie od 1 marca do 31 lipca, wyliczona na podstawie wyników z 22 stacji synoptycznych IMGW wynosiła 326 mm, co stanowi 106% wieloletniej normy (w 2014 r. wartości te wynosiły odpowiednio: 239 mm i 85% normy) (Biuletyny IMGW z lat 2012-2016).

W pięcioleciu 2012-2016 analizowany okres marzec-lipiec był najmniej obfity w opady w 2015 r. (średnio w kraju: 85% normy opadów
= 239 mm), dość sucho było również w kilku regionach kraju w 2012 r. (93% normy opadów = 288 mm), natomiast najbardziej mokro, jednak nie nadmiernie, było w latach 2013-2014 (115% i 117% normy opadów, odpowiednio 336 mm i 339 mm). W większości krain i rdLP obfitość opadów w całym pięcioleciu była zadowalająca. Lokalnie pojawiały się większe niedobory opadów (do 75% normy): w 2012 r.
w Krainie Śląskiej i Krainie Karpackiej oraz w RDLP w Katowicach; w 2015 r. – w Krainach Śląskiej i Krainie Sudeckiej oraz w rdLP we Wrocławiu, w Łodzi i Katowicach.

      Porównano wielkości opadów deszczu oraz średnie wartości temperatur w kolejnych miesiącach sezonu wegetacyjnego (od marca do września) 2016 r. w krainach przyrodniczo-leśnych.

      Duży niedobór opadów (opady wynosiły do 50% wieloletniej normy) wystąpił w czerwcu w Krainie Karpackiej, w sierpniu – w Krainie Śląskiej, we wrześniu – deficyt opadów deszczu wystąpił w krainach: Bałtyckiej, Mazursko-Podlaskiej, Wielkopolsko-Pomorskiej, Mazowiecko-Podlaskiej, Śląskiej i Małopolskiej. Obfite opady wystąpiły w marcu (od 137% do 162% normy) w krainach: Mazowiecko-Podlaskiej, Śląskiej i Sudeckiej, w lipcu – krainach: Bałtyckiej, Mazursko-Podlaskiej, Wielkopolsko-Pomorskiej, Mazowiecko-Podlaskiej, Małopolskiej, Sudeckiej i Karpackiej (od 127% do 197% normy) oraz w sierpniu – w Krainie Bałtyckiej i Krainie Karpackiej (około 130% normy).

      W większości krain okresy niedoboru opadów przeplatały się z okresami, kiedy opady były zadowalające lub nawet mocno obfite, co oznacza, że nie było okresów przedłużającej się suszy, która spowodowałaby pogorszenie stanu koron drzew. Jedynie w Krainie Bałtyckiej wystąpił trzymiesięczny okres niedoboru opadów w okresie marzec-maj (opady wynosiły odpowiednio: 68%, 73% i 74% normy). W tej krainie nastąpił niewielki wzrost poziomu defoliacji, po raz pierwszy od 2011 roku, co mogło być skutkiem niedoborów wody. Jednak obserwowany w 2016 r. wzrost defoliacji drzew odnotowany niemal w całym kraju (Rys. 13) może być związany z opisywanymi przedłużającymi się niedoborami opadów, jakie wystąpiły w 2015 roku (trwającymi od 2 do 4 miesięcy), w szczególności z krytycznym niedoborem wody deszczowej zanotowanym we wszystkich krainach przyrodniczo-leśnych w sierpniu 2015 roku. Dodatkowo na poziom defoliacji mogła wpłynąć bezśnieżna zima 2015/2016 oraz wiosenne przymrozki, które w wielu regionach pojawiły się po rozpoczęciu okresu wegetacji.

      Temperatury marca w 2016 roku przyjmowały wartości średnie, temperatury kwietnia – wartości nieco powyżej średnich, temperatury maja, czerwca i września w wielu regionach kraju były najwyższe, natomiast lipiec i sierpień okazały się miesiącami wyjątkowo chłodnymi w porównaniu z porównywalnymi okresami w innych latach pięciolecia.

       Średnie temperatury w kolejnych miesiącach sezonu wegetacyjnego, podobnie jak w ubiegłych latach pięciolecia (z kilkoma wyjątkami), były najniższe w Krainie Karpackiej, a najwyższe w Krainie Śląskiej.

       Średnia suma opadów deszczu w kraju w okresie od 1 marca do 31 lipca 2016 r. wynosiła 326 mm, co stanowi 106% wieloletniej normy (wg Biuletynów IMGW z lat 2012-2016).

       W 2016 r. w większości krain nie było okresów przedłużającej się suszy, która mogłaby być przyczyną pogorszenia się stanu koron drzew. Wyjątkiem była Kraina Bałtycka, w której wystąpił trzymiesięczny okres niedoboru opadów w okresie marzec-maj.

       W wielu regionach kraju kwiecień był nieco cieplejszy, a maj i czerwiec – najcieplejsze w porównaniu z pozostałymi latami pięciolecia. Wysokie temperatury utrzymujące się przez dłuższy okres (2 do 3 miesięcy) wiosną i na początku lata, kiedy następuje najsilniejszy rozwój ulistnienia koron drzew, mogły niekorzystnie oddziaływać na stan koron. Chłodniejsza pogoda w lipcu i sierpniu nie miała większego wpływu na poprawę ich kondycji.

      Obserwowany w 2016 r. wzrost defoliacji drzew odnotowany niemal w całym kraju może być związany przedłużającymi się niedoborami opadów, jakie wystąpiły w 2015 roku (trwającymi od 2 do 4 miesięcy), w szczególności z krytycznym niedoborem wody deszczowej zanotowanym we wszystkich krainach przyrodniczo-leśnych w sierpniu 2015 roku. Dodatkowo na poziom defoliacji mogła wpłynąć bezśnieżna zima 2015/2016 oraz wiosenne przymrozki.

4.

Defoliacja drzew przy różnej dostępności wody glebowej

5.

Zmiany składu gatunkowego w drzewostanach w dziesięcioleciu 2007-2016

II.

Badania na stałych powierzchniach obserwacyjnych monitoringu intensywnego (SPO MI)

6.

Wielkość depozytu wnoszonego z opadami atmosferycznymi

7.

Poziom koncentracji NO₂ i SO₂ w powietrzu

8.

Opady podkoronowe oraz roztwory glebowe

9.

Zanieczyszczenie powietrza oraz ocena zagrożenia zakwaszeniem i eutrofizacją terenów leśnych w Polsce na podstawie wyników badań na SPO MI

II.

Badania na stałych powierzchniach obserwacyjnych monitoringu intensywnego (SPO MI)

Literatura