|
Zmiany stężeń zanieczyszczeń gazowych,
depozycji oraz składu roztworów glebowych po
roku 2010
Anna Kowalska
W latach 2011-2019 na każdej SPO MI
zanotowano spadek stężenia dwutlenku siarki.
Największe spadki wystąpiły w rejonach
górskich: w Szklarskiej Porębie i Birczy
oraz w Polsce centralnej: w Kruczu i Łącku.
W rejonach o ogólnie niższym poziomie
zanieczyszczeń gazowych (Polska
północno-wschodnia): w Suwałkach i
Strzałowie spadek stężenia SO2
nie był tak wyraźnie zaznaczony, mimo że
testy wskazują na jego istotność. W
Zawadzkiem (gdzie występował stale
najwyższy, w porównaniu z innymi
powierzchniami, poziom stężeń) i w
Białowieży (gdzie poziom stężeń był stale
niski) obserwowane tendencje spadkowe nie
były istotne (p>0,05).
Stężenia dwutlenku azotu w powietrzu również
wykazywały tendencje spadkowe na wszystkich
SPO MI. Największy spadek wystąpił w
Chojnowie, gdzie obserwowane są najwyższe
stężenia NO2 w porównaniu z
innymi powierzchniami. Duże spadki
zaobserwowano również w Łącku, Piwnicznej i
Zawadzkiem. Najsłabiej zaznaczony istotny
spadek stężeń NO2 miał miejsce w
Strzałowie i Białowieży (Polska
północno-wschodnia), gdzie od lat stężenia
dwutlenku azotu w powietrzu utrzymują się na
niskim poziomie. W Suwałkach i Krotoszynie
trend nie był istotny statystycznie.
W latach 2010–2019 ani na otwartej
przestrzeni, ani pod okapem nie występowały
istotne trendy zmian wielkości opadów
docierających na SPO MI, z wyjątkiem
Szklarskiej Poręby, gdzie zaobserwowano
spadek ilości opadów.
Na większości powierzchni pH opadów, zarówno
na otwartej przestrzeni, jak i pod okapem,
wykazywało istotny (p≤0,05) trend rosnący,
co można uznać za zjawisko pozytywne.
Wyjątkiem były powierzchnie w Strzałowie,
gdzie nie zaobserwowano trendu oraz w
Piwnicznej, gdzie opady w okresie 2011–2019
ulegały zakwaszeniu. Wzrostowi pH opadów
towarzyszyło zmniejszanie się depozycji
siarki S-SO42- w
formie siarczanów (VI). Trend był nieistotny
(p>0,05) jedynie pod okapem na powierzchni w
Birczy. Zmniejszające się zakwaszenie opadów
i spadek depozycji związków siarki wiązał
się z tendencją wzrostu zasadowości opadów w
drzewostanach na większości SPO MI, z
wyjątkiem Piwnicznej.
Depozycja związków azotu w znacznie
mniejszym stopniu niż S-SO42-
podlegała zmianom. Trendy wzrostu depozycji
N-NO3- wykryto pod
okapem w Piwnicznej oraz na otwartej
przestrzeni w Białowieży, zaś trendy
spadkowe – w opadach atmosferycznych w
Birczy, Łącku, Kruczu i Szklarskiej Porębie.
Depozycja formy zredukowanej azotu (N-NH4+)
istotnie malała w Gdańsku, Birczy,
Strzałowie, Kruczu, Suwałkach i Piwnicznej,
natomiast rosła w Chojnowie.
Warunki w glebie w ciągu ostatniego
dziesięciolecia pozostawały na większości
SPO stabilne; wszelkie trendy w wielkości
depozycji w niewielkim stopniu znajdowały
odzwierciedlenie w zmianach składu
chemicznego roztworów glebowych. W
roztworach glebowych kwasowość zmniejszała
się na obu głębokościach tylko w Szklarskiej
Porębie, co można powiązać z istotnie
malejącymi trendami depozycji związków
siarki (S-SO42-) i
azotu (N-NO3-) oraz
rosnącą zasadowością w opadach na tej
powierzchni. Wskaźnik pH wykazywał trend
rosnący również na głębokości 25 cm w
Suwałkach i 50 cm w Strzałowie, lecz obie te
powierzchnie charakteryzują się stosunkowo
żyznymi glebami o zazwyczaj niższej
kwasowości roztworów glebowych niż na innych
SPO.
Dzięki temu, że badania w Chojnowie
rozpoczęto wcześniej niż na pozostałych SPO
MI, długość serii danych obejmującej lata
2004–2019 pozwoliła na wykrycie rosnącego
trendu pH na głębokości 50 cm, zapewne
związanego z malejącym stężeniem jonów
siarczanowych (VI) na obu głębokościach.
Mimo to na przestrzeni kilkunastu lat spada
udział kationów w stosunku do glinu w górnej
warstwie gleby, trudno zatem jednoznacznie
stwierdzić, że warunki glebowe w Chojnowie
ulegają poprawie.
Malejąca depozycja siarki docierającej z
opadami (S-SO42-)
rzadko powodowała istotne trendy spadkowe w
stężeniu jonów siarczanowych w roztworach
glebowych. Jedynie w Chojnowie i Szklarskiej
Porębie stężenia SO42-
w roztworach glebowych malały. Na
pozostałych SPO MI na glebach kwaśnych i
uboższych w składniki odżywcze nie
zaobserwowano istotnych trendów zmian
wskaźników świadczących o jakości gleby.
W Zawadzkiem na Śląsku, gdzie notowano w
opadach rosnący trend pH i zasadowości przy
malejącej depozycji związków siarki, w
roztworach glebowych nie są obserwowane
żadne trendy, które mogłyby świadczyć o
poprawie sytuacji środowiska glebowego.
Wręcz przeciwnie, stężenia glinu wykazują
trend rosnący (p≤0,05), a stężenia wapnia –
trend malejący na obu głębokościach gleby.
Malejący udział kationów w stosunku do glinu
wskazuje na pogarszanie się i tak
niekorzystnych warunków wzrostu i rozwoju
korzeni drzew. Podobnie trend rosnący stężeń
glinu wystąpił w Krotoszynie na głębokości
25 cm, gdzie jest silne odgórne zakwaszenie
profilu glebowego, a badania roztworów
glebowych nie wskazują na poprawę warunków w
płytszej warstwie gleby.
|
